سیاست خارجی پاکستان همواره تحت تأثیر موقعیت جغرافیایی آن در منطقه، امنیت ملی، اقتصاد و ثبات منطقه‌ای شکل گرفته است. از زمان تأسیس پاکستان، اهداف اصلی سیاست خارجی آن شامل حفاظت از حاکمیت، متعادل کردن اختلافات با هند، ایجاد روابط دوستانه در سطح جهانی و ایجاد فرصت‌هایی برای توسعه اقتصادی بوده است. روابط با هند همیشه مملو از تنش و درگیری بوده است. مسئله کشمیر اشغالی و مسائل امنیتی مرزی مانع ثبات روابط بین دو کشور شده است. سیاست خارجی پاکستان بر طرح این موضوع در مجامع بین‌المللی و تقویت نیروی دفاعی متمرکز بوده است که باعث ایجاد حس امنیت ملی و امنیت عمومی شده است. مرزهای جغرافیایی، نفوذ طالبان افغانستان و مسائل پناهندگان نقش مهمی در روابط با افغانستان ایفا کرده‌ اند. پاکستان مذاکرات، توافقات صلح و تماس‌های دیپلماتیک را برای صلح و ثبات در افغانستان در اولویت قرار داده است، اما به دلیل پیچیدگی‌های داخلی و بین ‌المللی، روابط نیز گاهی اوقات پرتنش بوده است. هماهنگی مذهبی، روابط تجاری و مسائل مرزی بر روابط با ایران تأثیر گذاشته است. تلاش‌ها برای همکاری در پروژه‌های انرژی، خطوط لوله گاز و کریدورهای تجاری با ایران، اقتصاد پاکستان را مهم کرده است، اما سیاست ‌های منطقه‌ ای و فشار قدرت‌ های جهانی گاهی اوقات این رابطه را محدود کرده است. روابط با چین پایدارترین و مهم‌ترین جنبه سیاست خارجی پاکستان است. چین نقش عمیقی در کریدور اقتصادی چین و پاکستان، توافق ‌نامه‌های تجاری، همکاری‌های دفاعی و پروژه‌های توسعه زیرساخت ایفا می‌کند. روابط قوی با چین، فرصت‌های تجاری و دفاعی جهانی را برای پاکستان فراهم کرده و در عین حال به متعادل کردن نفوذ آن در سایر مناطق نیز کمک کرده است. قدرت ‌های جهانی مانند ایالات متحده، روسیه و اتحادیه اروپا به طور مستقیم و غیرمستقیم بر سیاست و سیاست خارجی پاکستان تأثیر گذاشته ‌اند. روابط با ایالات متحده شامل کمک ‌های نظامی و اقتصادی، همکاری‌های امنیتی و نقش در روند صلح در افغانستان است. گاهی اوقات، این فشار، ایجاد تعادل در تصمیمات و سیاست خارجی این کشور را دشوار کرده است. روابط با روسیه از زمان جنگ سرد معتدل و محدود به بخش‌های تجارت و انرژی بوده است، اما در سیاست‌های جهانی اخیر، روسیه نفوذ خود را در منطقه افزایش داده است که پاکستان را مجبور به ایجاد تعادل مجدد در روابط خود کرده است. روابط با اتحادیه اروپا بیشتر بر توافق‌نامه ‌های تجاری، تسهیل تجارت و حقوق بشر متمرکز است. نفوذ قدرت‌های جهانی، نیاز به تعادل دائمی در سیاست خارجی پاکستان را برجسته کرده و اهمیت اتخاذ رویکردی متعادل در ایجاد صلح در منطقه، روابط تجاری، سیاست دفاعی و روابط جهانی را برای رهبری این کشور توضیح داده است. سیاست خارجی پاکستان همواره تلاش کرده است تا تعادل بین ثبات منطقه‌ای، امنیت ملی، توسعه اقتصادی و روابط بین‌الملل را حفظ کند. روابط با هند، افغانستان، ایران و چین شامل پیچیدگی‌ها و فرصت‌هایی برای همکاری است و نفوذ قدرت‌های جهانی گاهی اوقات بر جهت‌گیری این روابط تأثیر گذاشته است. رهبری پاکستان با گام برداشتن در تنش‌های منطقه‌ای، توافق‌نامه‌های صلح، فرصت‌های تجاری و سیاست دفاعی، منافع ملی و رفاه عمومی را در اولویت قرار داده است. موفقیت در سیاست خارجی تنها زمانی امکان‌پذیر است که پاکستان با درک امنیت ملی، توسعه اقتصادی و تأثیرات منطقه‌ای خود در یک بستر جهانی گام بردارد. رفع تنش و بی‌اعتمادی در روابط با هند، ایفای نقش در صلح و ثبات در افغانستان، افزایش همکاری در پروژه‌های تجاری و انرژی با ایران و حفظ روابط قوی و بلندمدت با چین، ارکان مهم سیاست خارجی پاکستان هستند. علیرغم نفوذ قدرت‌های جهانی، پاکستان باید راهبردی برای حفظ حاکمیت، منافع ملی و تعادل خود در منطقه اتخاذ کند. به طوری که نه تنها امنیت و توسعه کشور ارتقا یابد، بلکه صلح و ثبات در منطقه نیز تضمین شود. تاریخ نشان می‌دهد که پاکستان سیاست خارجی خود را با در نظر گرفتن موقعیت جغرافیایی، منافع عمومی و دیدگاه جهانی خود تدوین کرده است و این روند همچنان ادامه دارد. رهبری پاکستان باید جایگاه خود را در منطقه تثبیت کند، روابط جهانی را متعادل نگه دارد و منافع مردم را در اولویت قرار دهد تا نه تنها توسعه کشور امکان‌پذیر باشد، بلکه پاکستان نقش قوی و مؤثری برای صلح، همکاری و رفاه در منطقه ایفا کند. تصمیمات سیاست خارجی در هر دولتی بر زندگی مردم، اقتصاد، امنیت و روابط جهانی تأثیر می‌گذارد. اگر رهبری کشور تصمیمات درستی بگیرد، مردم از مزایای اقتصادی و سیاسی بهره‌مند می‌شوند و اگر کاستی‌هایی در سیاست خارجی وجود داشته باشد، تأثیرات منفی بر زندگی مردم خواهد داشت. نقش پاکستان در منطقه تنها به روابط دفاعی و نظامی محدود نمی‌شود، بلکه تقویت روابط تجاری، اقتصادی، فرهنگی و استراتژیک را نیز در بر می‌گیرد. حفظ تعادل بین نفوذ قدرت‌های جهانی، تنش‌های منطقه‌ای و اوضاع سیاسی داخلی، بزرگترین چالش سیاست خارجی پاکستان است. پاکستان همواره منافع ملی، ثبات در منطقه و تعادل در روابط جهانی را در اولویت قرار داده است. این کار انجام شده و این روند باید در آینده نیز ادامه یابد تا پاکستان بتواند نفوذ خود را در جهان به عنوان یک کشور با ثبات، امن و در حال توسعه حفظ کند[i].

منابع: